نگرانی از کاهش قدرت سیلیکون ولی با محدودیت روی صادرات فناوری هوش مصنوعی

براساس یکی از باورهای عمومی بین بازیگران دنیای فناوری، سیلیکون‌ولی در‌حال‌حاضر در فضای اینترنت فرمانروایی می‌کند. دلیل این تصور نیز آن است که بخش عمده‌ای از شبکه‌ی جهانی را آمریکایی‌ها طراحی کرده‌اند.

رخدادهای سیاسی و احتمال وضع قوانین جدید برای محدودیت صادرات فناوری، تعداد زیادی از فعالان صنعت را در آمریکا نگران کرده است. آن‌ها اعتقاد دارند درصورت تصویب قوانین مذکور، برتری پیشین شرکت‌های آمریکایی در فناوری بزرگ بعدی، یعنی هوش مصنوعی، خدشه‌دار خواهد شد.

در نوامبر سال گذشته (آبان۱۳۹۷)، وزارت بازرگانی ایالات متحده‌ی آمریکا فهرستی از فناوری‌های روزِ شامل هوش مصنوعی را منتشر کرد که برای اعمال محدودیت‌های جدید صادراتی درحال‌بررسی هستند. وزارت بازرگانی آمریکا اعتقاد دارد این فناوری‌ها در بحث امنیت ملی اهمیت فراوانی دارند و صادرات آن‌ها باید محدود شود.

متخصصان دنیای فناوری اعتقاد دارند محدودشدن یا ممنوع‌شدن صادرات هوش مصنوعی به کشورهای دیگر، موجب شکوفایی این فناوری در آن مناطق، به‌ویژه چین خواهد شد. درنتیجه، همان کشورهای هدف به رقبایی بزرگ برای شرکت‌هایی آمریکایی تبدیل می‌شوند.

جک کلارک، مدیر سیاست‌گذاری شرکت هوش مصنوعی OpenAI در سان‌فرانسیسکو، درباره‌ی وضع احتمالی قوانین محدودکننده‌ی صادرات می‌گوید:

تعداد زمینه‌هایی که صادرات به‌اندازه‌ی کافی در آن‌ها کنترل‌کردنی بوده، بسیار کم است. افزون‌براین، عواقب آن و اشکالات احتمالی بسیار بزرگ هستند. اگر اجرای سیاست‌ها غلط پیش رود، خسارت بزرگی به جامعه‌ی هوش مصنوعی وارد خواهد شد.

کنترل صادرات یکی از عواقب جنگ تجاری میان آمریکا و چین محسوب می‌شود. دولت ترامپ درباره‌ی نحوه‌ی مذاکرات چینی‌ها در قرارداد با شرکت‌های آمریکایی انتقادهای زیادی داشت. یکی از بخش‌های همیشگی مذاکرات و درخواست‌های چین از شرکت‌های آمریکایی، انتقال اطلاعات و فناوری در حوزه‌هایی بوده که تولید محصول و فرایندهای اصلی کسب‌وکار در چین انجام می‌شود. به‌علاوه، مقام‌های فدرال آمریکا نیز بحثی را درباره‌ی دزدی چین از فناوری‌های آمریکایی به‌راه انداخته‌اند. آن‌ها اعتقاد دارند چین ازطریق نفوذ سایبری و صنعتی، اطلاعات شرکت‌های آمریکایی را می‌دزد.

شرکت‌های فناوری و دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاران، از وزارت بازرگانی آمریکا درخواست کرده‌اند در بحث محدودیت صادرات هوش مصنوعی، قوانین ساده‌تری تصویب کند. سازمان‌ها تلاش می‌کنند درخواست‌هایشان تا پیش از تاریخ دهم ژانویه و اعلام عمومی نظر وزارتخانه بررسی شود.

نکته‌هایی که فعالان دنیای فناوری و دانشگاهیان درباره‌ی موضوع محدودیت صادرات متذکر می‌شوند، عبا‌رت‌اند از: ۱. محدودیت به ضرر شرکت‌های آمریکایی می‌شود و رقبای بین‌المللی بخت بیشتری برای رقابت خواهند داشت؛ ۲. با وضع محدودیت‌ها، توسعه‌ی فناوری هم کُند خواهد شد؛ ۳. محدودیت‌های صادراتی نتایج عملی زیادی به‌بار نمی‌آورند.

در اوت سال گذشته (مرداد۱۳۹۷)، کنگره‌ی آمریکا قانون محدودیت‌های صادراتی سال ۲۰۱۸ را ابلاغ کرد. در قانون مذکور، به محدودیت‌های جدی برای صادرات «فناوری‌های رو‌به‌رشد و بنیادی» اشاره شد. در میانه‌ی نوامبر، وزارت بازرگانی که وظیفه‌ی بازبینی محدودیت‌ها را برعهده دارد، فهرستی از فناوری‌ها را برای بررسی محدودیت منتشر کرد. در فهرست منتشرشده، دسته‌های زیادی از هوش مصنوعی، همچون بینایی کامپیوتری و تشخیص صدا و درک زبان گفتار وجود داشت.

محدودیت‌های مدنظر آمریکایی‌ها، بیش از همه بر صادرات به چند کشور خاص تأثیر خواهد گذاشت. اگرچه نام کشوری به‌صورت اختصاصی تاکنون منتشر نشده، طرح‌های پیشنهادی وزارت بازرگانی بیشتر به کشورهایی اشاره می‌کند که پیش‌ازاین نیز هدف تحریم‌های تجاری آمریکا قرار گرفته‌اند. کشورهای اصلی در این موضوع، ایران و روسیه و چین هستند.

وزارت بازرگانی آمریکا تاکنون از هر اظهارنظر روشنی درباره‌ی برنامه‌ی مذکور خودداری کرده است. این وزارتخانه پس از انتشار عمومی نتایج بررسی‌ها، طرحی رسمی و عمومی ارائه خواهد کرد. طرح احتمالی آن‌ها هر محدودیتی از قوانین جدید اعطای مجوز بین‌المللی تا ممنوع‌شدن کامل را شامل خواهد بود.

هوش مصنوعی درحال‌حاضر اهمیتی برابر با دنیای وب در ۲۵ سال گذشته دارد. شاید بسیاری از مردم و حتی سیاست‌مداران، دوران پیش از دهه‌ی ۱۹۹۰ را به‌یاد نداشته باشند؛ دورانی که به صنعت فناوری در آمریکا حمله شده بود و غول‌های تولید محصولات مصرفی الکترونیکی در ژاپن، فرمانروایان جهان بودند. در آن زمان، هیچ‌کس تصور نمی‌کند ژاپنی‌ها شکست بخورند.

پس‌ از آنکه شرکت‌های حاضر در سیلیکون‌ولی فناوری‌هایی همچون مرورگرهای وب و تجارت الکترونیک را به جهان معرفی کردند، روند پیشرفت و سودآوری فناوری تغییر کرد. امروزه، شرکت‌هایی همچون گوگل و آمازون و فیسبوکبا بهره‌گیری از فناوری‌های تحت وب در تمام جهان فرمانروایی می‌کنند.

شایان ذکر است سلطه‌ی آمریکایی‌ها بر صنعت هوش مصنوعی به‌هیچ‌وجه تضمین‌شده نخواهد بود. چینی‌ها در‌حال‌حاضر میلیاردها دلار روی هوش مصنوعی در همه‌ی مصارف عمومی و نظامی سرمایه‌گذاری کرده‌اند. به‌علاوه، متخصصانی که از سال‌ها پیش به‌سمت سیلیکون‌ولی روانه می‌شدند، امروزه عموما به‌دلیل سیاست‌های مهاجرتی ترامپ از آن دور می‌مانند. مهم‌تر از همه، مراکز تحقیقاتی هوش مصنوعی در نقاط مختلف جهان از تورنتو تا کمبریج و انگلستان و پکن، به‌مرور تأسیس می‌شوند.

درکنار تمامی مطالب گفته‌شده، تقویت کنترل و نظارت بر هوش مصنوعی، مشکلات غیرعادی جدیدی برای قانون‌گذاران به‌همراه خواهد داشت.

هوش مصنوعی از دیدگاه سیاست‌مداران، نوعی فناوری با کاربرد دوگانه محسوب می‌شود. این فناوری کاربردهای تجاری بی‌شماری همچون کنترل خودرو یا ارسال فرمان به گوشی هوشمند دارد. به‌علاوه، کاربردهای نظامی زیادی نیز برای هوش مصنوعی وجود دارد. به‌عنوان مثال، می‌توان با استفاده از آن به پهپاد نظامی مسلح در پیداکردن هدف کمک کرد.

فعالان نظامی و دفاعی اعتقاد دارند هوش مصنوعی قدم بعدی در تغییرات انقلابی سلاح‌های نظامی را برمی‌دارد. به‌عنوان مثال، آن‌ها هدف‌گیری تاکتیکی بمب‌های هوشمند یا سلاح‌های هسته‌ای را بیان می‌کنند. به‌علاوه، هوش مصنوعی می‌تواند به سیستم‌های نظارتی کمک کند یا راهکارهای ضداطلاعاتی همچون تولید تصاویر و فیلم‌های دروغین را اجرایی کند.

آر. دیوید ادلمن، محقق سیاست‌گذاری دنیای فناوری در دانشگاه MIT اعتقاد دارد مشخص‌کردن مرز میان کاربردهای نظامی و تجاری هوش مصنوعی، بسیار دشوار و حتی شاید ناممکن خواهد بود. به‌علاوه، نمی‌توان برچسب «ساخت آمریکا» روی فناوری هوش مصنوعی زد. تحقیقات درباره‌ی فناوری به‌صورت مشارکتی با حضور محققان سرتاسر جهان انجام می‌شود.

شرکت‌های فعال در حوزه‌ی هوش مصنوعی به‌ندرت اطلاعات تحقیقاتشان را سرّی و مخفیانه نگه می‌دارند. آن‌ها یافته‌های خود را به این امید با دیگران به‌‌اشتراک می‌گذارند که دیگر محققان دستاورهای پیشرفته‌تری به‌کمک آن‌ها کسب کنند. با چنین روندی، دستاورد خارق‌العاده‌ی هر شرکت در فناوری به‌نوعی آخرین کپی بهبودیافته از دستاوردهای شرکت‌ها و سازمان‌های دانشگاهی پیشین است.

حجم زیادی از کدها در حوزه‌ی هوش مصنوعی در وب‌سایت‌هایی همچون Arxiv.org منتشر می‌شود. این وب‌سایت به‌نوعی مخزن تحقیقات آکادمیک و سازمانی است. درنتیجه، متخصصان سیاست‌گذاری دنیای فناوری اعتقاد دارند محدودشدن و ممنوع‌شدن صادرات فناوری هوش مصنوعی، تأثیر کمی بر پیشرفت چین و دیگر شرکت‌ها در آن حوزه می‌گذارد.

ادلمن، دستیار ویژه‌ی پیشین باراک اوباما در زمینه‌ی سیاست‌گذاری‌های فناوری و اقتصادی، معتقد است هسته‌ی فناوری‌هایی همچون هوش مصنوعی، بین‌المللی و به‌صورت آزاد دردسترس است. به‌اعتقاد او، هیچ کشوری، نه آمریکا و نه چین، انحصاری بر فناوری‌ها ندارد.

قوانین فدرال آمریکا اطلاعات دردسترس عموم را از محدودیت‌های صادراتی مستثنی می‌کنند. درنتیجه، دولت‌ها نمی‌توانند شرکت‌ها و دانشگاه‌ها را از انتشار تحقیقات بنیادی درباره‌ی هوش مصنوعی منع کنند. البته، می‌توان کنترل‌هایی تصویب کرد که دسترسی خارجی‌ها را به آن اطلاعات محدود کند.

گفتنی است وزارت بازرگانی توانایی محدودکردن صادرات فناوری رایانش ابری را نیز دارد. به‌علاوه، فناوری‌های مرتبط‌با تراشه‌های کامپیوتری حوزه‌ی هوش مصنوعی احتمالا قانون‌گذاری‌های وزارتخانه را شامل بشوند. یادداشت و پیش‌نویس کنونی محدودیت‌های صادراتی وزارت بازرگانی آمریکا، هر دو موضوع گفته‌شده را پوشش داده است.

آمازون و مایکروسافت هم‌اکنون کسب‌وکارهایی پیرامون رایانش ابری را با استفاده از شرکای محلی در چین انجام می‌دهند. گوگل نیز از سال‌ها پیش امید به اجرای چنین برنامه‌هایی داشته است. به‌هرحال، هر سه‌ی این شرکت‌ها از اظهارنظر درباره‌ی قوانین و فعالیت‌های جاری خودداری کردند.

درنهایت، محدودیت‌های قدرتمندی که از تحقیق شهروندان خارجی آمریکا درباره‌ی فناوری‌های خاص جلوگیری کند، احتمالا آن‌ها و شرکت‌های وابسته را به کشورهای دیگر سوق دهد. درواقع، تحقیقات در مناطق دیگر، همچون اروپا، برای آن‌ها آسان‌تر خواهد شد و به‌مرور، رقبایی جدید برای آمریکا پیدا می‌شوند.